Νεοελληνικός Διαφωτισμός και τοπική Ιστορία

 Με αφορμή το μάθημα της Ιστορίας,  στο οποίο ασχοληθήκαμε με τους Έλληνες Διαφωτιστές που πιστεύουν ότι μόνο η μόρφωση μπορεί να δώσει τα εφόδια για τη διεκδίκηση της ελευθερίας και το θαυμασμό τους για τον πολιτισμό της Ελληνικής Αρχαιότητας(τον οποίο συνδέουν με την ελευθερία και την παιδεία), κάναμε μια αναδρομή στην ιστορία της Δ΄ Δημοτικού και όλα όσα μας είχανε κάνει εντύπωση  και έπειτα ξεκινήσαμε μια έρευνα για τα αρχαία ελληνικά μνημεία στην περιοχή του σχολείου μας.

Ευχαριστούμε τα παιδιά που βρήκανε τις πληροφορίες!

1) Οι Ρειτοί ήταν δύο τεχνητές λίμνες που σχηματίστηκαν από πηγές στις δυτικές παρυφές του Όρους Αιγάλεω, γύρω στα 300 μέτρα βόρεια της ακτής και αποτελούσαν το σύνορο μεταξύ Ελευσίνας και Αθήνας. Η βόρεια λίμνη ήταν αφιερωμένη στη θεά Δήμητρα, ενώ η δεύτερη στην κόρη της Περσεφόνη. Κατά τον Παυσανία υπήρχαν ρεύματα στην περιοχή, δηλαδή εκροές πηγών, οι οποίες φράχτηκαν και σχηματίστηκαν οι λίμνες. Το νερό τους ήταν θαλασσινό και μόνο οι ιερείς των θεοτήτων αυτών είχαν το δικαίωμα να ψαρεύουν εκεί. Οι ερευνητές πιστεύουν ότι η διαμόρφωση των λιμνών έγινε στα κλασικά χρόνια, ενώ νωρίτερα η διέλευση ήταν αδύνατη εξαιτίας των ρευμάτων και των ελών. Είχαν πιθανότατα κατασκευάσει και φράγμα. Στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Ελευσίνας υπάρχει επιγραφή με τμήμα ψηφίσματος της αθηναϊκής βουλής που αφορά στη γεφύρωση ενός από τα δύο ρεύματα των Ρειτών. Η επιγραφή χρονολογείται στο 421 π.Χ. και αναφέρει την απόφαση των Αθηναίων να κατασκευάσουν λίθινη γέφυρα πλάτους πέντε ποδών, περίπου 1,5 μέτρου, για να διευκολύνει τη μεταφορά των ιερών της Δήμητρας στην Αθήνα. Οι λίμνες διατηρήθηκαν μέχρι και το 19ο αιώνα μ.Χ. Κάτοικοι της περιοχής Σκαραμαγκά αναφέρουν ότι και οι δύο λίμνες υπήρχαν μέχρι και τη δεκαετία του 1950. Τις περιγράφουν ως πραγματικούς υδροβιότοπους, με πεντακάθαρα, συνεχώς ανανεούμενα ύδατα, γεμάτες ψάρια, και με ψηλούς καλαμιώνες γύρω, όπου έβρισκαν καταφύγιο πολλά πουλιά. Στη συνέχεια όμως η βόρεια λίμνη, γνωστή ως Κεφαλάρι, αποστραγγίστηκε και επιχωματώθηκε . Η νότια λίμνη, της Περσεφόνης, διατηρείται μέχρι σήμερα, είναι γνωστή ως Λίμνη Κουμουνδούρου και εντοπίζεται στα σύνορα του σύγχρονου Δήμου Χαϊδαρίου με τον Δήμο Ασπροπύργου. 

2)Η Ιερά Οδός

Η Ιερά οδός ήταν κατά την αρχαιότητα ο δρόμος που ένωνε την πόλη των Αθηνών με την Ελευσίνα και το Θριάσιο Πεδίο, στο οποίο μία φορά το χρόνο τελούνταν τα περίφημα (αλλά και έως σήμερα ανεξήγητα σχετικά με τον ακριβή χαρακτήρα τους) Ελευσίνια μυστήρια. Είχε μήκος 22 χιλιόμετρα, ξεκινώντας από την Αθήνα στην περιοχή του Κεραμεικού. Στο μεγαλύτερο τμήμα της ακολουθούσε την πορεία της σημερινής Ιεράς Οδού, περνούσε μεταξύ του Όρους Αιγάλεω και του Ποικίλου Όρους, καταλήγοντας στο Ιερό της Δήμητρας στην Ελευσίνα. Η αθηναϊκή αρχαία Ιερά Οδός φέρεται να είχε την ονομασία «Ελευσινιακή». Σύμφωνα με τα ευρήματα των ανασκαφών, κατά τη διάρκεια της χρονικής περιόδου μεταξύ των Κλασσικών έως και των Ρωμαϊκών χρόνων στην Ιερά Οδό κατασκευάσθηκαν τουλάχιστον οκτώ επάλληλα οδοστρώματα και η πορεία της σχεδόν ταυτίζεται με τη σύγχρονη οδική αρτηρία (που εκτείνεται από την Οδό Πειραιώς έως την Ελευσίνα), έχοντας κάποιες μικρές παρεκκλίσεις. Οι αρχαιολόγοι εκτιμούν ότι η Ιερά Οδός (διάσπαρτη από Ιερά και εργαστήρια, ενώ έχουν ανακαλυφθεί και παρόδια νεκροταφεία) αποτελούσε χώρο συγκέντρωσης πεζοπόρων προσκυνητών (αποκλειστικά άνδρες σύμφωνα με την παράδοση) .

Εδώ μπορούμε να δούμε φωτογραφίες της Ιεράς Οδού

                                          Μέρος της Ιεράς Οδού ,δίπλα στην περιοχή Σκαραμαγκάς, κοντά στη λίμνη Ρειτών

3)Θριάσιο Πεδίο

 Το Θριάσιο Πεδίο είναι πεδιάδα της Αττικής, δυτικά των Αθηνών. Οριοθετείται από το Όρος Πατέρας στα δυτικά, την Πάρνηθα στα βόρεια, τα όρη Ποικίλο και Αιγάλεω στα ανατολικά - νοτιοανατολικά και τον κόλπο της Ελευσίνας στα νότια.

Οφείλει την ονομασία του στον αρχαίο αττικό Δήμο Θρίας, που τοποθετείται στη σημερινή θέση της βιομηχανικής πόλης του Ασπροπύργου. Στην αρχαιότητα συνδεόταν με τα Ελευσίνια Μυστήρια και τιμούσε με το όνομά του τον τοπικό ήρωα Θριάσιο.

Σύμφωνα με τις μυθολογικές παραδόσεις, οι Θριές ήταν φτερωτές νύμφες, τροφοί του Απόλλωνα, που κατοικούσαν στον Παρνασσό και μπορούσαν να μαντέψουν το μέλλον από την κίνηση των χαλικιών μέσα στο νερό. Έτσι, τα μικρά χαλίκια που χρησιμοποιούνται στη μαντική έχουν την ονομασία θριές.

Σήμερα η περιοχή αποτελεί σημαντική βιομηχανική περιοχή, ενώ αντιμετωπίζει και σοβαρά περιβαλλοντικά προβλήματα.Το Θριάσιο Πεδίο όμως,  θεωρείται από τούς κατοίκους της αρχαίας Αττικής ως η πιο εύφορη πεδιάδα τους, διότι, σύμφωνα με την μυθολογική παράδοση, εδώ αναπτύχθηκε για πρώτη φορά η γεωργία με την καθοδήγηση της θέα Δήμητρας. Η πεδιάδα αρδευόταν από τον ελευσινιακό Κηφισό (Σαρανταπόταμος) και παρήγαγε δημητριακά, γάλα και κρασί. Η συστηματική καλλιέργεια του Θριάσιου πεδίου συνεχίστηκε σχεδόν χωρίς διακοπή έως τις πρώτες δεκαετίες του 20ου αιώνα, όταν ξεκίνησε η εκβιομηχάνιση της περιοχής.

                                                         Τοπογραφικός χάρτης Θριασίου

                                                           Τμήμα της Ιεράς Οδού στο Θριάσιο 

3) Ο Άσπρος Πύργος 

Βαδίζοντας ή οδηγώντας προς την Ελευσίνα επί της Λ. Αθηνών, μετά τη λίμνη που σχολιάσαμε, αν δεν ανεβούμε τη γέφυρα αλλά συνεχίσουμε στις δεξιές λωρίδες του δρόμου, θα περάσουμε το φανάρι και θα δούμε το ΙΚΑ Ασπροπύργου.

Λίγα μέτρα μετά το ΙΚΑ θα δούμε δεξιά μας μαρμάρινα απομεινάρια των θεμελίων του άσπρου Πύργου, που κατασκευάστηκε μάλλον, όπως είχαμε ξαναδεί στην περίοδο της Φραγκοκρατίας.

Αυτό που δεν είχαμε σχολιάσει όμως, είναι ότι τα λευκά μάρμαρα, προέρχονταν από αρχαία ταφικά μνημεία.

Μεταξύ των τάφων της κλασικής περιόδου ήταν και του Στράτωνα ,τμήμα του οποίου με καλοδιατηρημένη επιγραφή βλέπουμε και σήμερα.

Τέλος, κάποια παιδιά ανέφεραν ότι η οδός τους έχει το όνομα κάποιας προσωπικότητας που έχουμε συναντήσει στην αρχαία ελληνική ιστορία.